Trị liệu hành vi cho trẻ có rối loạn tăng động kém chú ý

ĐIỀU TRỊ TÂM LÝ XÃ HỘI ĐỐI VỚI TRẺ NHỎ VÀ TRẺ VỊ THÀNH NIÊN CÓ  RỐI  LOẠN TĂNG ĐỘNG KÉM CHÚ Ý

                                                                                                             BS.Phan Thiệu Xuân Giang

 Điều trị tâm lý xã hội là một phần quan trọng đối với rối loạn tăng động kém chú ý. Tài liệu khoa học, viện sức khoẻ tâm thần quốc gia và những tổ chức nghề nghiệp đều đồng ý rằng điều trị tâm lý xã hội định hướng hành vi, cũng được gọi là trị liệu hành vi ( behaviour therapy) hay bổ trợ hành vi ( Behavioural Modification) và thuốc kích thích tâm thần ( Stimulant medication) có một chứng cớ nền tảng về chứng cớ khoa học chứng minh được hiệu quả của những phương pháp này. Bổ trợ hành vi là một điều trị không phải y học có một nền tảng chứng cớ rõ ràng.

Điều trị ADHD ở trẻ có liên quan đến nhiều lãnh vực can thiệp như y khoa, giáo dục và hành vi. Tiếp cận điều trị này được gọi là “ đa phương thức” bao gồm giáo dục trẻ em và cha mẹ về chẩn đoán và điều trị, các kỹ thuật xử trí hành vi, thuốc, chương trình ở trường học và các trợ giúp. Mức độ nặng và kiểu AD/HD là những yếu tố quyết định những thành phần nào là cần thiết. Điều trị nên được thiết kế cho những nhu cầu riêng biệt của từng trẻ và gia đình.

Những lãnh vực này bao gồm :

-Định nghĩa về điều trị hành vi

-Mô tả cách huấn luyện cho cha mẹ có hiệu quả, các can thiệp ở trường học và các can thiệp cho từng trẻ

-Thảo luận mối liên hệ giữa thuốc và bổ trợ hành vi trong điều trị trẻ em và trẻ vị thành niên có rối loạn ADHD

TẠI SAO PHẢI SỬ DỤNG TRỊ LIỆU TÂM LÝ XÃ HỘI?

Trị liệu hành vi đối với ADHD là điều quan trọng bởi vì nhiều lý do. Đầu tiên, trẻ có ADHD phải đối mặt với những vấn đề trong đời sống hàng ngày do bởi sự thiếu chú ý, tăng hoạt động và tính cẩu thả bốc đồng của trẻ, những vấn đề này bao gồm: học tập kém, các hành vi ở trường học, mối quan hệ kém với bạn bè hay anh chị em trong gia đình, không tuân thủ những yêu cầu của người lớn, mối quan hệ với cha mẹ kém. Những điều này cực kỳ quan trọng vì nó dự đoán trẻ có ADHD sẽ thực hiện như thế nào về lâu về dài.

Một trẻ có ADHD sẽ như thế nào khi bước vào tuổi trưởng thành sẽ được mô tả tốt nhất theo 3 điều sau đây:

          1)   Cha mẹ của trẻ sử dụng những kỹ năng làm cha mẹ như thế nào?

          2)    Trẻ sống với bạn bè của trẻ như thế nào? 

          3)  Trẻ thành công ở trường học như thế nào?

Trị liệu tâm lý xã hội có hiệu quả trong điều trị các lãnh vực trên. Thứ hai, trị liệu hành vi nhằm giúp cha mẹ và thầy cô những kỹ năng để họ có thể đối diện được với trẻ có ADHD. Thầy cô và cha mẹ cũng dạy những kỹ năng cho trẻ nhằm giúp trẻ vượt qua được những suy kém của chính trẻ. Học tập những kỹ năng này là điều đặc biệt hữu ích bởi vì ADHD là một tình trạng mãn tính, những kỹ năng này sẽ hữu ích trong suốt cuộc sống của trẻ. Trị liệu hành vi nên được thực hiện sớm ngay sau khi có chẩn đoán. Có những can thiệp hành vi có hiệu quả tốt đối với những lứa tuổi khác nhau: tuổi trước khi đến trường, tuổi tiểu học, tuổi vị thành niên. Có một đồng thuận rằng khởi đầu trị liệu sớm sẽ cho kết quả tốt hơn là khởi đầu trễ.                

BỔ TRỢ HÀNH VI LÀ GÌ?

Với bổ trợ hành vi, cha mẹ, thầy cô giáo và trẻ có thể học được các kỹ thuật và kỹ năng đặc biệt từ nhà trị liệu hay giáo dục viên đặc biệt có kinh nghiệm trong tiếp cận này, điều này giúp cả thiện hành vi của trẻ. Rồi sau đó cha mẹ và thầy cô giáo sử dụng kỹ năng này trong tương tác hằng ngày với trẻ, kết quả đưa đến việc cải thiện chức năng của trẻ trong những lãnh vực chính yếu đã nói ở trên. Ngoài ra, trẻ có ADHD cũng học được những kỹ năng này trong tương tác với trẻ khác.

Bổ trợ hành vi thường được đặt theo các từ sau: ABCs:

A: Antecedents: Các yếu tố xảy ra trước khi có hành vi đó

B: Behaviours: Các điều trẻ làm mà cha mẹ muốn thay đổi

C: Consequences: Kết quả, những điều xảy ra sau hành vi đó

Trong chương trình trị liệu hành vi, người lớn học cách thay đổi các tiền tố, ví dụ: họ ra yêu cầu với trẻ như thế nào, và thay đổi kết quả ví dụ: họ đáp ứng như thế nào khi trẻ vâng theo yêu cầu hay không vâng theo yêu cầu của họ, những thay đổi ở người lớn nhằm làm thay đổi hành vi ở trẻ, đó là đáp ứng của trẻ đối với yêu cầu.

Bằng cách thay đổi thường các hành vi mà người lớn đáp ứng với  hành vi của trẻ, người lớn dạy trẻ cách cư xử mới.

Cha mẹ, thầy cô giáo và những can thiệp cho trẻ nên cùng được thực hiện cùng một thời điểm để có được kết quả tốt nhất. Bốn điểm sau đây nên được thống nhất vào trong 3 thành phần của bổ trợ hành vi.

          1.     Bắt đầu với các mục tiêu mà trẻ có thể đạt được từng bước nhỏ

          2.     Đồng  nhất ở những lần khác nhau trong ngày, những môi trường khác nhau và những người khác nhau.

          3.     Thực hiện các can thiệp hành vi trong một thời gian dài, không phải chỉ một vài tháng

          4.     Dạy và học những kỹ năng mới cần có thời gian, sự cải thiện của trẻ sẽ đến từ từ.

Cha mẹ muốn thử một tiếp cận hành vi cho con mình nên học cách phân biệt nhằm để nhận ra điều trị hành vi có hiệu quả và tin tưởng vào điều nhà trị liệu đang làm sẽ cải thiện chức năng của trẻ. (Còn tiếp)